WYKLUCZENIE SPOŁECZNE...ROLA RELACJI W NASZYM ŻYCIU #zostanwdomu

Zapraszam do poświęcenia kilku minut na przeczytanie poniższego materiału na temat ,,Wykluczenia społecznego,,. Jaką istotną rolę w naszym życiu odgrywają relacje z innymi w tymże materiale przedstawia terapeutka pani mgr Berna Kartal. Poniższy tekst ma na uwadze poszerzenie wiedzy oraz próbę zwrócenia uwagi na problem jaki może dotknąć każdego z nas. Halina Popiela

W ostatnim miesiącu życie większości z nas zostało przewrócone do góry nogami . Epidemia wirusa zbiera swoje żniwo nie tylko z uwagi na COVID-19. Wiele osób nie może poradzić sobie z zaostrzeniami które wprowadzono w nasze życie. Coraz częściej mają miejsce sytuacje, w których osoby zakażone wirusem doświadczają szykanowania i prześladowania ze strony społeczeństwa. Słyszymy o ludziach, którzy po otrzymaniu pozytywnych wyników testu na COVID-19 spotkali się z falą krytyki, oskarżeń i nienawiści ze strony społeczeństwa. O tym czym tak naprawdę jest ostracyzm, jakie są jego źródła oraz jak dramatyczne mogą być jego skutki pisze terapeutka mgr Berna Kartal.

Wykluczenie społeczne, nazywane również ostracyzmem lub „śmiercią społeczną”, obejmuje takie zachowania jak odrzucanie, wykluczanie z towarzystwa, niechęć, wrogość, ignorowanie oraz ograniczenie możliwości, zasobów czy praw. Zjawisko to związane jest z dyskryminacją, stygmatyzacją, uprzedzeniami i często towarzyszą mu krzywdzące stereotypy. Nie zawsze objawia się ono wyraźnie dostrzegalnymi zachowaniami jak np. całkowite ignorowanie, przez co naszej uwadze umknąć mogą mniej oczywiste formy wykluczenia, jak choćby unikanie kontaktu wzrokowego czy brak „przestrzeni” na wypowiedzi osoby ostracyzowanej. Często kojarzone z tym zjawiskiem jest krzywdzące, stygmatyzujące określenie „marginesu społecznego” – osób bezdomnych, narkomanów, alkoholików czy przestępców. Ostracyzm dotyka jednak znacznie szerszej grupy osób i może spotkać każdego. Choć przywodzi ono na myśl szeroko pojęte społeczeństwo, osoby obce, to występować może również w kręgu znajomych, rodziny czy w środowisku zawodowym. Wielu z nas w którymś momencie swojego życia było jego świadkami, choć możemy nie zdawać sobie z tego sprawy. Przykładem może być dziecko ignorowane w szkole przez rówieśników czy współpracownik unikany w środowisku pracy, wykluczany z kręgu towarzyskiego, co można zauważyć np. poprzez nagłe milczenie w grupie, gdy w pobliżu pojawia się dana osoba. Wśród oznak wykluczenia społecznego można wyszczególnić różne rodzaje zachowań. Należą do nich między innymi: unikanie, ignorowanie, wrogie, agresywne zachowania i wypowiedzi, wykorzystywanie, różnicowanie na tle środowiska oraz przedstawianie w złym świetle, obniżając tym samym pozycję społeczną danej jednostki lub grupy. Niektórym takie zachowania jak ignorowanie mogą z pozoru wydawać się dość niewinne, jednak wykluczenie społeczne wiążę się z przykrymi, poważnymi konsekwencjami u osób, które są nim dotknięte.

PRZYCZYNY WYKLUCZENIA

Zarówno osoby dotknięte wykluczeniem, jak i osoby je stosujące mogą nie być świadome przyczyn ostracyzmu. Powody występowania tego zjawiska mogą być różne. Motywem może być np. lęk, bądź chęć ukarania danej osoby czy grupy za nieaprobowane w danym kręgu zachowania, przekonania. Ponadto osoby stosujące wykluczenie mogą odczuwać pewnego rodzaju korzyści –satysfakcję, poczucie kontroli czy władzy, wzrost pewności siebie i poczucia bezpieczeństwa. Zjawiskiem silnie związanym z wykluczeniem społecznym są stereotypy, które mogą rodzić uprzedzenia i prowadzić do wrogiej postawy. Wśród osób narażonych na wykluczenie społeczne wymienia się między innymi: osoby o niskim statusie ekonomiczno-społecznym, mniejszości etniczne i religijne, osoby starsze, osoby niepełnosprawne, osoby z zaburzeniami psychicznymi, osoby z niższym wykształceniem oraz osoby z małych miejscowości. Wszelkie cechy fizyczne i psychiczne, zachowania, przekonania wskazujące na jakąkolwiek odmienność od osób w danym środowisku, tym samym stanowiące o byciu w mniejszości, mogą narażać na wykluczenie społeczne. Możliwy jest też ostracyzm obronny, stosowany z obawy o dezaprobatę innych, stosujących go osób.

KONSEKWENCJE WYKLUCZENIA

Człowiek jako istota społeczna potrzebuje kontaktu z innymi, wsparcia społecznego, w związku z czym odrzucenie pociąga za sobą poważne, szkodliwe skutki. Dochodzi do deprywacji ważnych potrzeb człowieka, takich jak np. potrzeba przynależności, posiadanie pozytywnej samooceny czy też potrzeba poczucia kontroli, sprawstwa. Na istotę przynależności do grupy i jakości relacji interpersonalnych wskazuje między innymi fakt, iż posiadanie bliskich więzi, wsparcia społecznego pozwala na lepsze radzenie sobie ze stresem, zmniejsza ryzyko zaburzeń psychicznych, a co więcej, może nawet wzmacniać układ immunologiczny. Dla porównania, już samo przewidywanie, iż zostanie się ofiarą wykluczenia społecznego, może spowodować bóle żołądkowe czy nudności oraz kołatanie serca. Emocjonalny ból będący skutkiem ostracyzmu może wywołać aktywność mózgu w regionach wskazujących na odczuwanie bólu fizycznego. Bycie odrzuconym może ponadto przyczynić się do mniej empatycznych reakcji na cudze cierpienie, wzbudzić emocjonalną obojętność oraz prowadzić do wzrostu progu odczuwanego bólu, tj. zmniejszenia się wrażliwości na ból. Pojawia się wiele negatywnych emocji, takich jak smutek, złość, lęk czy uraza. Możliwe jest również wystąpienie tzw. odrętwienia emocjonalnego, czyli apatii, obojętności, zahamowania ekspresji emocjonalnej, spłycenia odczuwanych emocji – co może mieć na celu zmniejszenie odczuwanego cierpienia psychicznego. Poczucie odrzucenia, bycia źle ocenianym przez innych czy wrażenie, że inni nie chcą z nami przebywać lub współpracować, może znacząco obniżyć poczucie własnej wartości, samooceny, rodzić przekonanie o byciu gorszym lub złym. Wskutek wykluczenia społecznego może dojść do spadku zdolności poznawczych, intelektualnych (np. słabsza uwaga, pogorszenie się wyników naukowych czy efektów pracy zawodowej) oraz osłabienia mechanizmu samokontroli (np. zaniedbywanie obowiązków), pojawienia się rezygnacji i poczucia bezradności. Jednostka dotknięta wykluczeniem w obrębie jednej grupy może przyjąć uległą postawę w innej grupie, bądź też być zdystansowana wobec jej członków. Sądząc, że znowu zostanie wykluczona, osoba ta może przyczynić się do wystąpienia tzw. zjawiska samospełniającej się przepowiednii, tj. dystansując się od grupy może sprawić, że grupa również nabierze względem niej dystansu, co z kolei może wywołać poczucie bycia odrzuconym przez grupę.

Wykluczenie społeczne może prowadzić do izolacji, depresji, samouszkodzeń, samobójstw czy też nasilenia się agresji i spadku prospołeczności. Warto pamiętać o tych konsekwencjach, aby przeciwdziałać wykluczeniu i reagować, gdy zauważymy jego występowanie. Każdy z nas ma wpływ na istniejące postawy i normy społeczne. Im więcej osób pozostaje biernych, tym większe ryzyko, że inni, spostrzegając to jako panującą normę i postępując zgodnie z nią, przyczynią się tym samym do utrzymywania się tego zjawiska i związanego z nim cierpienia. Jednak już jedna empatyczna reakcja może sprawić, że jej śladem pójdą kolejne osoby, zastępując poprzednią, krzywdzącą postawę nowo powstałą normą społeczną nakłaniającą do zmiany zachowania.

Źródło ;mindline-online.com

opracowała; Halina Popiela